Με θέμα «Ενέργεια, τεχνολογική καινοτομία και νεοφυής επιχειρηματικότητα» συνεδρίασε η Επιτροπή Έρευνας και Τεχνολογίας της Βουλής, σε μια περίοδο, κατά την οποία η Ευρώπη επιδιώκει την «επίτευξη της στρατηγικού στόχου της ενεργειακής αυτονομίας, αναζητώντας εναλλακτικές λύσεις καθαρής ενέργειας», όπως τόνισα.

Κατά τη γνώμη μου, καθίσταται σαφές ότι ο ρόλος των νεοφυών επιχειρήσεων τεχνολογικής καινοτομίας στον κλάδο της καθαρής ενέργειας (cleantech startups) μπορεί να γίνει σημαντικότερος από ποτέ για την αντιμετώπιση ενεργειακών προκλήσεων, όπως:
• η δραστική μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα,
• η βελτιστοποίηση της ενεργειακής απόδοσης σε όλα τα στάδια της ενεργειακής αλυσίδας, από την παραγωγή, την μεταφορά, τη διανομή έως την τελική κατανάλωσή της,
• η ασφαλής αποθήκευση και η αξιοπιστία των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και
• η διαχείριση έξυπνων δικτύων ενέργειας καθώς και υπερδικτύων (π.χ. «European super grid»).

Αναφέρθηκα, επίσης, σε πρωτοβουλίες που ανακοινώθηκαν πρόσφατα και μπορούν να βοηθήσουν στην ανάπτυξη του ελληνικού οικοσυστήματος τεχνολογικής καινοτομίας στον κλάδο της ενέργειας, όπως το πρόγραμμα «Green Guarantee Fund for Sustainable Development» της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας, με στόχο την υποστήριξη επενδύσεων επικεντρωμένων στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, την εξοικονόμηση ενέργειας και τον τομέα των υποδομών ηλεκτροκίνησης, και την ίδρυση του πρώτου Ενεργειακού Κέντρου Ικανοτήτων (Energy Competence Center) στην Ελλάδα.

Ακολούθως, ο λόγος δόθηκε στους προσκεκλημένους ομιλητές, οι οποίοι, με βάση την πολύχρονη εμπειρία τους από τον ακαδημαϊκό, ερευνητικό και επιχειρηματικό χώρο, κατέθεσαν προτάσεις για την ανάπτυξη του ελληνικού οικοσυστήματος τεχνολογικής καινοτομίας στον κλάδο της ενέργειας.

Πιο συγκεκριμένα, ο κ. Πάνος Αδαμόπουλος, Ιδρυτής και Διευθύνων Σύμβουλος της εταιρείας Seismos, με έδρα τις ΗΠΑ, αφού παρουσίασε την καινοτόμο χρήση του ήχου και την επεξεργασία ακουστικών σημάτων για τη βελτιστοποίηση της παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου και τον έλεγχο ασφαλείας των αγωγών με βάση την αξιοποίηση δεδομένων σε πραγματικό χρόνο (smart data), αναφέρθηκε σε πτυχές του αμερικανικού οικοσυστήματος καινοτομίας που θα μπορούσαν να υιοθετηθούν και στη χώρα μας, επισημαίνοντας μεταξύ άλλων τα εξής:
• Καταλύτης για την ανάπτυξη της νεοφυούς επιχειρηματικότητας ήταν ο νόμος Bayh-Dole Act του 1980, με τον οποίο τα πανεπιστήμια κατοχύρωσαν την πνευματική ιδιοκτησία και απέκτησαν τη δυνατότητα εμπορευματοποίησης των ερευνητικών αποτελεσμάτων τους και διασύνδεσης με τις νεοφυείς επιχειρήσεις τεχνολογικής καινοτομίας.
• Η καινοτομία επιταχύνεται σημαντικά όταν δημιουργούνται καινοτομικοί συνεργατικοί σχηματισμοί (innovation clusters), τόσο γεωγραφικά όσο και κατά κλάδο.
• Οι συνεπενδύσεις του κρατικού φορέα με τον ιδιωτικό, η σύνδεση της εκπαίδευσης με τις νεοφυείς επιχειρήσεις, η επιτάχυνση του χρόνου μετάβασης από το εργαστήριο στην αγορά (from lab to business), η προώθηση της καινοτομίας σε τομείς εθνικής σημασίας (π.χ. υγεία, ασφάλεια, ενέργεια, εκπαίδευση) είναι βασικές προβλέψεις αποτελούν βασικές προτεραιότητες του πλαισίου “Startup America” (2011).

Κλείνοντας την ομιλία του ο κ. Αδαμόπουλος υποστήριξε ότι, καθώς οι ενεργειακές απαιτήσεις αυξάνονται, υπάρχει ευρύ πεδίο καινοτομίας τόσο στους παραδοσιακούς τρόπους παραγωγής ενέργειας όσο και στις ανανεώσιμες πηγές. Τέλος, η χώρα μας χρειάζεται να είναι ανοικτή στην εισαγόμενη καινοτομία, να αξιοποιήσει τους Έλληνες της διασποράς που «μπορούν να προσφέρουν κεφάλαια, απασχόληση προσωπικού, mentorship, συνεργασίες με πανεπιστήμια, πρόσβαση σε υποδομές εξωτερικoύ».

Στη συνέχεια, ο κ. Εμμανουήλ Κακαράς, Καθηγητής στη Σχολή Μηχανολόγων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και Εκτελεστικός Αντιπρόεδρος Νέων Ενεργειακών Τεχνολογιών Mitsubishi Heavy Industries, τόνισε ότι η ενεργειακή μετάβαση και η απανθρακοποίηση καλεί σε υλοποίηση πρακτικών εκτός του κατεστημένου τρόπου σκέψης, που μπορούν να προκύψουν μέσα από διεθνείς συνέργειες πανεπιστημίων, ερευνητικών κέντρων, νεοφυών επιχειρήσεων και μεγάλων βιομηχανιών. Ο κ. Κακαράς αναφέρθηκε στις βασικές ενεργειακές προτεραιότητες της εταιρείας, που είναι η μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου των υπαρχουσών εγκαταστάσεων, η μαζική εισαγωγή τεχνολογιών διαχείρισης του διοξειδίου του άνθρακα και η μακροχρόνια αποθήκευση ενέργειας, κυρίως μέσω τεχνολογιών υδρογόνου. Για την εκκόλαψη τεχνολογικών λύσεων χρειάζεται «περισσότερη ένταση στην ανάληψη ρίσκου» με ειδικά χρηματοδοτικά εργαλεία, ενώ ο ρόλος της βιομηχανίας, όπως επισημάνθηκε από τον κ. Κακαρά, είναι σημαντικός, καθώς μπορεί να προσφέρει υποστήριξη, ορθές πρακτικές και να ωριμάσει μια τεχνολογική καινοτομία.
Ο προσκεκλημένος ομιλητής πρότεινε, επίσης, τη δημιουργία ενός εθνικού innovation fund με βάση τις ανάγκες της χώρας μας και πρόσθεσε ότι η αριστεία των ελληνικών πανεπιστημίων και των ερευνητικών κέντρων αποδεικνύεται καθημερινά σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον, χρειάζεται όμως οι νεοφυείς επιχειρήσεις που θα αλλάξουν το ενεργειακό πεδίο να λαμβάνουν υποστήριξη και προστασία ειδικά στα πρώτα τους επιχειρηματικά στάδια. Τέλος, επεσήμανε τον διεθνή ρόλο που μπορεί να έχει η ελληνόκτητη ναυτιλία στην απανθρακοποίηση και τη διαμετακόμιση υδρογόνου.

Ακολούθως, ο κ. Άγγελος Τσακανίκας, Αναπληρωτής Καθηγητής και Διευθυντής Εργαστηρίου Βιομηχανικής και Ενεργειακής Οικονομίας στη Σχολή Χημικών Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, τόνισε ότι η παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας πρέπει να γίνει με επίκεντρο τη γνώση και την καινοτομία, βελτιώνοντας τη θέση της Ελλάδας στον τεχνολογικό γεωπολιτικό κατακερματισμό εργασίας, ώστε να γίνει διαρθρωτικά ανταγωνιστική. Σύμφωνα με τον κ. Τσακανίκα, διττός στόχος πολιτικής πρέπει να είναι η αναβάθμιση από απόψεως ικανοτήτων και δεξιοτήτων του ανθρώπινου κεφαλαίου (όχι φθηνό και ανειδίκευτο αλλά εκπαιδευμένο, ώστε μπορεί να παραγάγει καινοτομία) και η αύξηση του μέσου μεγέθους των επιχειρήσεων, ώστε να αναπτύξουν την εξωστρέφεια και την ανταγωνιστικότητά τους. Επομένως, η Ελλάδα χρειάζεται «επιχειρηματικότητα ευκαιρίας και όχι ανάγκης», με αξιοποίηση των χρηματοδοτικών προγραμμάτων, ανάπτυξη τομεακών οικοσυστημάτων καινοτομίας (π.χ. για την ενέργεια), καθοδήγηση και δικτύωση των επιχειρήσεων.

Αναφορικά με τον ενεργειακό τομέα, ο κ. Τσακανίκας επεσήμανε ότι έχει πολύ μεγάλη άμεση και έμμεση συνεισφορά στην ελληνική οικονομία και αναφέρθηκε σε πέντε διαστάσεις του εγχώριου οικοσυστήματος καινοτομίας: τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (για τις οποίες απαιτείται ένα «ολοκληρωμένο πλαίσιο χωροθέτησης σε εθνικό επίπεδο με ξεκάθαρα κριτήρια και περιορισμούς»), την ενεργειακή απόδοση, την ενεργειακή ασφάλεια, την εσωτερική αγορά ενέργειας και το τρίπτυχο έρευνα – καινοτομία – ανταγωνιστικότητα.

Τέλος, ο Δρ Αλέξανδρος Υφαντής, Ιδρυτής και Διευθύνων Σύμβουλος του ομίλου εταιρειών Sychem, αφού αναφέρθηκε στις εφαρμογές των καινοτόμων τεχνολογιών επεξεργασίας του νερού, εξοικονόμησης ενέργειας και παραγωγής βιοαερίου, πρότεινε να χρηματοδοτούνται πιλοτικά έργα με εμπορεύσιμο τεχνολογικό αποτέλεσμα. Σύμφωνα με τον κ. Υφαντή, η καινοτομία στην εξοικονόμηση ενέργειας «πρέπει να μπει στον κορμό των δράσεων του κράτους» μαζί με τα εναλλακτικά καύσιμα (βιομεθάνιο, υγρογόνο) και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Επιπλέον, υποστήριξε ότι η συμπλοκή της ενέργειας και του νερού είναι το κλειδί για την αειφόρο ανάπτυξη, την κυκλική οικονομία και την καινοτομία. Διέκρινε, επίσης, τρεις βασικές προκλήσεις στον τομέα της ενέργειας: την απανθρακοποίηση, την αποκέντρωση και την ψηφιοποίηση, ενώ τόνισε ότι όσον αφορά τα ανανεώσιμα καύσιμα απαιτείται η δημιουργία νομοθετικού πλαισίου για το βιομεθάνιο. Κλείνοντας την ομιλία του, ο κ. Υφαντής πρότεινε τη θέσπιση προγραμμάτων με συγκεκριμένους ενεργειακούς στόχους και άνοιγμα του δημοσίου στις νεοφυείς εταιρείες για υλοποίηση δημόσιων έργων προστιθέμενης αξίας.

Μπορείτε να παρακολουθήσετε τη συνεδρίαση της Επιτροπής Έρευνας και Τεχνολογίας στην ακόλουθη σύνδεση: https://bit.ly/3Wp89j5