«Θα αφήσουμε το ελληνικό πανεπιστήμιο – τον σημαντικότερο πυλώνα παραγωγής γνώσης και καινοτομίας της χώρας – να πεθάνει; Θα εγκαταλείψουμε τους νέους πτυχιούχους μας, τους ηγέτες των μελλοντικών αλλαγών στην επιστήμη, την πολιτική, τις κοινωνικές δράσεις, τις επιχειρήσεις; Το δημόσιο Πανεπιστήμιο οφείλει να αναλάβει τον ιστορικά πρωταγωνιστικό του ρόλο στην εθνική μάχη εξόδου της χώρας μας από τη κρίση.»
Δεκέμβριος 2015 και τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα (ΑΕΙ) καθώς και οι νέοι πτυχιούχοι τους αντιμετωπίζουν πρωτόγνωρες δυσκολίες: Η κρατική χρηματοδότηση για τα ΑΕΙ έχει μειωθεί κατά 75% από το 2010, η ανεργία των νέων πτυχιούχων αυξάνεται πρωτοφανώς, οι άριστοι φοιτητές που επιθυμούν να ξεκινήσουν ή ολοκληρώνουν το διδακτορικό τους εκπατρίζονται λόγω έλλειψης κονδυλίων έρευνας, καθηγητές εξωθούνται σε παραίτηση για οικονομικούς λόγους συνεχίζοντας την καριέρα τους σε πανεπιστήμια του εξωτερικού. Την ίδια ώρα το κύμα συνταξιοδοτήσεων συνεχίζεται ενώ δεν έχει αναπληρωθεί καμία θέση Καθηγητή από το 2010. Θα αφήσουμε λοιπόν το ελληνικό πανεπιστήμιο – τον σημαντικότερο πυλώνα παραγωγής γνώσης και καινοτομίας της χώρας – να πεθάνει; Θα εγκαταλείψουμε τους νέους πτυχιούχους μας, τους ηγέτες των μελλοντικών αλλαγών στην επιστήμη, την πολιτική, τις κοινωνικές δράσεις, τις επιχειρήσεις; Προφανώς και όχι. Σκοπός του γράφοντος είναι να διατυπώσει πέντε συγκεκριμένες προτάσεις-λύσεις με σκοπό την ανατροπή της υφιστάμενης θλιβερής κατάστασης.
1. Ίδρυση προπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών που θα απευθύνονται αποκλειστικά σε αλλοδαπούς φοιτητές, στην αγγλική γλώσσα, με καταβολή διδάκτρων: Η πρόταση υλοποιείται άμεσα λόγω του μεγάλου αριθμού μαθημάτων που ήδη διδάσκονται στην αγγλική γλώσσα στα ελληνικά ΑΕΙ στα πλαίσια των προγραμμάτων ανταλλαγής φοιτητών με πανεπιστήμια του εξωτερικού (70 μαθήματα διδάσκονται στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών). Πέρα από τα σημαντικά έσοδα-ανάσα που θα αντληθούν, θα ενισχυθεί σημαντικά και η διεθνοποίηση των πανεπιστημίων μας. Συγκεκριμένα, θα σηματοδοτηθεί η έναρξη στρατηγικών συνεργασιών με γνωστά πανεπιστήμια του εξωτερικού με σκοπό την εκατέρωθεν αξιοποίηση καθηγητών, ερευνητών, εγκαταστάσεων, μαθημάτων χωρίς καμία οικονομική επιβάρυνση. Παράλληλα, η φοίτηση ταλαντούχων αλλοδαπών φοιτητών στα πανεπιστήμια μας θα ενισχύσει την πολυπολιτισμικότητα καθώς και την αναγνωρισιμότητα των πανεπιστημίων μας στις κοινωνίες άλλων χωρών.
2. Στήριξη της ερευνητικής δραστηριότητας με την παραγωγική διαδικασία: Φορολογική απαλλαγή για πέντε συνεχόμενες χρήσεις και 5% φορολογία στα κέρδη των επιχειρήσεων από την πώληση προϊόντων που αξιοποίησαν τη δική τους διεθνώς αναγνωρισμένη πατέντα (στην Κύπρο το αντίστοιχο ποσοστό κυμαίνεται περίπου στο 2,5%). Λαμβάνοντας, συνεπώς, υπόψη ότι η πλειονότητα των πατεντών/ευρεσιτεχνιών στη χώρα μας παράγεται στα ερευνητικά εργαστήρια των ΑΕΙ, η εφαρμογή της συγκεκριμένης πρότασης θα δώσει κίνητρο αφενός στα μέλη της ερευνητικής κοινότητας των ΑΕΙ να ιδρύσουν spin – off εταιρείες για την εμπορική αξιοποίηση και εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων της επιστημονικής έρευνάς τους (παραδοσιακή πρακτική στα κορυφαία πανεπιστήμια του εξωτερικού) και αφετέρου στις δημιουργικές ελληνικές επιχειρήσεις να χρηματοδοτήσουν τα εργαστήρια των ΑΕΙ με σκοπό τη παραγωγή καινοτόμων προϊόντων.
3. Διεκδίκηση ερευνητικών κονδυλίων που δεν επιβαρύνουν τον κρατικό προϋπολογισμό: Η ανάπτυξη στον χώρο των ΑΕΙ και γενικότερα στη χώρα θα επιτευχθεί με την προσέλκυση διεθνών κεφαλαίων. Ως εκ τούτου, η πολιτεία οφείλει να επιβραβεύει τα ΑΕΙ που χρηματοδοτούν τις ερευνητικές δραστηριότητές τους από τα ευρωπαϊκά ανταγωνιστικά προγράμματα, διανέμοντας ακολούθως κυρίως σ’ αυτά τα εθνικά ερευνητικά κονδύλια. Στη χώρα μας πρέπει επιτέλους κάποιος που παράγει, έχει ευθύνες και συνεισφέρει σημαντικά στον τόπο, να επιβραβεύεται από το κράτος, ώστε να μπορεί να συνεχίσει και -γιατί όχι- να διευρύνει την πετυχημένη δραστηριότητα του.
4. Ενδυνάμωση των δομών απασχόλησης και σταδιοδρομίας (Δ.Α.ΣΤΑ) των ΑΕΙ: Για κάθε 1000 φοιτητές θα πρέπει να υπάρχει ένας σύμβουλος εύρεσης εργασίας πλήρους απασχόλησης. Υπάρχουν ικανότατα στελέχη στον δημόσιο τομέα με σπουδές στη διοίκηση του ανθρωπίνου δυναμικού που θα μπορούσαν να μετακινηθούν και να στελεχώσουν τις Δ.Α.ΣΤΑ. Δυστυχώς, η πλειονότητα αυτών εργάζονται σε αντικείμενο εργασίας άσχετο με την ειδικότητά τους. Τα άμεσα οφέλη: α) Οργάνωση τουλάχιστον τεσσάρων εκδηλώσεων «Ημέρες Καριέρας» ετησίως (αυτός είναι ο ετήσιος μέσος όρος στα καλά πανεπιστήμια του εξωτερικού) κατά τη διάρκεια των οποίων οι επιχειρήσεις θα πραγματοποιούν συνεντεύξεις με φοιτητές και αποφοίτους β) Διεξαγωγή ερευνών από τις Δ.Α.ΣΤΑ. σχετικά με τους ανερχόμενους επαγγελματικούς τομείς στην Ελλάδα και τις νέες απαιτούμενες δεξιότητες και γνώσεις που απαιτούνται από την αγορά εργασίας, καθοδηγώντας έτσι την ανάπτυξη εξειδικευμένων μαθημάτων επιλογής καθώς και την εφαρμογή εναλλακτικών μεθόδων διδασκαλίας.
5. Υιοθέτηση διαδικασιών αξιολόγησης: Ανεξαρτήτως δυσκολιών, τα ΑΕΙ οφείλουν να επιδιώκουν την Αριστεία και να συγκρίνονται με τα καλύτερα πανεπιστήμια παγκοσμίως. Θα πρέπει να αποτελεί στρατηγική επιλογή της πολιτικής ηγεσίας και των πρυτανικών αρχών τα ΑΕΙ να καταλαμβάνουν αξιοπρεπείς θέσεις στις κοινά αποδεκτές κατατάξεις των πανεπιστημίων (π.χ. TIMES, QS), εστιάζοντας στην ικανοποίηση των κριτηρίων αξιολόγησης που προτείνουν. Οι συγκεκριμένες λίστες αξιολογούν με αξιόπιστο τρόπο – λαμβάνοντας υπόψη τις οικονομικές συνθήκες κάθε χώρας καθώς και τις ιδιαιτερότητες κάθε επιστημονικού αντικειμένου – την ποιότητα της έρευνας και της διδασκαλίας, την επίτευξη καινοτομίας και διεθνοποίησης των πανεπιστημίων, το βαθμό επαγγελματικής αποκατάστασης των πτυχιούχων, τις υπηρεσίες φοιτητικής μέριμνας (π.χ. εστίες) και όχι μόνο.
Οι νέες νομοθετικές παρεμβάσεις για τη ανώτατη εκπαίδευση πρέπει να δρομολογήσουν την άμεση υλοποίηση ριζοσπαστικών προτάσεων/λύσεων που δεν θα επιβάρυνουν τον κρατικό προϋπολογισμό, να επιβραβεύουν την Αριστεία, να επιδιώκουν τη χρηματοδότηση από διεθνείς και ιδιωτικούς πόρους. Το δημόσιο Πανεπιστήμιο οφείλει να αναλάβει τον ιστορικά πρωταγωνιστικό του ρόλο στην εθνική μάχη εξόδου της χώρας μας από τη κρίση, αρκεί να του το επιτρέψουν όσοι ακόμα και σήμερα εξακολουθούν να αλληθωρίζουν στις παρωχημένες και συμβατικές νοοτροπίες που μας οδήγησαν στο σημερινό αδιέξοδο.